NOTA KATA KERJA

KATA KERJA

PENDAHULUAN

Kata kerja ialah perkataan yang menjadi inti bagi binaan atau konstruksi frasa kerja. Frasa kerja terdiri daripada kata kerja yang boleh disertai beberapa unsure lain seperti kata bantu,  objek, pelengkap, ayat komplemen dan keterangan. Contoh kata kerja:

1.      Ali tidur.

2.      Mereka sedang membaca buku.

3.      Adik Ali sedang bermain bola.

·         Perkataan yang dihitamkan itu adalah kata kerja.

PENGGOLONGAN KATA KERJA.

Kata kerja sebagai satu golongan kata boleh dibahagikan kepada dua kumpulan utama, iaitu:-

       (a)  Kata kerja tak transitif

       (b)   Kata kerja transisitf

Kata Kerja Tak Transitif.

Kata kerja tak transitif ialah kata kerja yang tidak memerlukan penyambung atau objek sesudahnya. Kata kerja tak transitif dapat dibahagikan kepada dua subgolongan iaitu:

(i)                 Kata kerja tak transitif tanpa pelengkap.

(ii)               Kata kerja tak transitif berpelengkap.

(i)                 Kata kerja tak transitif tanpa pelengkap

Kata kerja tak transitif tanpa pelengkap ialah kata kerja yang boleh berdiri sendiri tanpa objek atau penyambut seperti dalam contoh-contoh di bawah:

1.      Semua orang pulang.

2.      Adik saya masih tidur.

3.      Pemuda itu tersenyum.

     Kesemua ayat di atas terdiri daripada subjek dan kata kata kerja yang berdiri sendiri, iaitu tanpa pergantungan pada unsure-unsur lain untuk melengkapkan makna atau maksud ayat.

Kata kerja tak transitif ini boleh dikuti oleh unsure keterangan, yang berfungsi memberi maklumat.Contoh:

1.      Semua orang pulang pada waktu petang.

2.      Adik saya masih tidur di serambi.

3.      Padi sedang menguning di sawah.

(ii)               Kata kerja tak transitif berlengkap

Kata kerja tak transitif berpelengkap ialah kata kerja yang mesti diikuti oleh pelengkap untuk menyempurnakan maksud ayat.Unsur pelengkap ini hendaklah dibezakan daripada objek atau penyambut kerana objek atau penyambut hanya hadir selepas kata kerja transitif dan boleh pula mengalami proses pasif. Pelengkap ialah unsure yang hadir selepas kata kerja tak transitif untuk menyempurnakan maksud ayat. Ayat yang mengandungi pelengkap tidak boleh dipasifkan.

      Contoh kata kerja tak transitif berpelengkap adalah seperti berikut:

1.      Keadaan bapanya beransur baik.

2.      Mereka tidak berbuat jahat.

3.      Mereka tinggal di Kampung Paya.

4.      Dia menjadi guru.

·         Dalam ayat-ayat di atas, perkataan yang condong itu ialah kata kerja tak transitif, sementara unsur yang mengikuti itu ialah pelengkap. Sekiranya pelengkap digugurkan, ayat-ayat yang terhasil tidak sempurna, contohnya:

       1a. *  Keadaan bapanya beransur .

       2b. * Mereka tidak berbuat.

       3c.  * Mereka tinggal.

       4d.  * Dia menjadi.

Kata Kerja Transitif

Kata kerja transitif ialah kata kerja yang mengandungi objek yang terdiri daripada frasa nama untuk melengkapkan maksudnya. Contoh kata kerja transitif dalam ayat di bawah:

1.      Murid-murid sedang membaca buku.

2.      Saya telah menjawab surat itu.

3.      Pegawai itu tidak mengabaikan tugasnya

4.      Kami makan ayam goring di restoran itu.

·         Dalam contoh-contoh di atas, kata kerja membaca, menjawab, mengabaikan dan makan ialah kata kerja transitif.

Pembentukan Kata Kerja

Kata kerja dalam bahasa Melayu terdiri daripada empat bentuk , iaitu:

(a) Kata kerja tunggal

(b) Kata kerja terbitan

        (c) Kata kerja majmuk

  (d) Kata kerja ganda

Kata Kerja Tunggal

Kata kerja tunggal ialah kata yang terbentuk tanpa imbuhan. Dalam bahasa Melayu terdapat lebih kurang 80 kata kerja yang boleh hadir sebagai predikat tanpa imbuhan. Kebanyakan kata kerja demikian bersifat tak transitif. Antaranya ialah;                                 

·         balik

·         pulang

·         datang

·         ada

·         ikut

·         keluar

     Contoh penggunaan kata kerja tunggal dalam ayat adalah seperti berikut:

·         Murid-murid itu balik ke rumah

·         Pelawat sekolah saya belum pulang lagi.

·         Saya ada buku.

( b) Kata Kerja Terbitan.

Kata kerja terbitan ialah kata kerja yang terhasil daripada proses pengimbuhan, iaitu proses yang menggandingkan imbuhan pada kata dasar dan melahirkan perkataan-perkataan terbitan. Contohnya :

·         meN-

·         beR-

·         teR-

·         di-

·         mempeR-

·         dipeR-

    (c) Kata Kerja Majmuk.

Kata kerja majmuk terdiri daripada rangkaian dua morfem bebas atau lebih. Dalam bahasa Melayu kebanyakan kata majmuk terdiri daripada golongan kata nama. Di bawah ini diberikan kata majmuk yang tergolong sebagai kata kerja.

Ø  Kemas kini          > terima kasih

Ø  Kenal pasti          > campur aduk

Ø  Ambil alih           > lipat ganda

     Hanya terdapat satu bentuk kata kerja yang penggunaannya sudah dianggap mantap sebagai satu perkataan yang utuh. Bentuk yang mantap ini tetap dieja satu perkataan , iaitu beritahu.

     Dalam bahasa Melayu kata majmuk jenis kata nama yang besar jumlahnya, boleh menjadi kata kerja melalui proses pengimbuhan. Apabila kata majmuk ini menerima awalan, kata dasarnya tetap dieja terpisah. Contohnya:

satu padu          >  bersatu padu, menyatupadukan

urus niaga         >  mengurusniagakan

latar belakang   >  berlatarbelakangkan

Terdapat bentuk kata majmuk daripada jenis kata nama yang menerima awalan dan dieja bercantuk, Bentuk ini bentuk mantap. Contohnya:

 kerjasama                >   bekerjasama

 tanggungjawab       >  bertanggungjawab, dipertanggugjawabkan

( d) kata Kerja Ganda

Kata kerja boleh juga diterbitkan melallui proses penggandaan, iaitu proses yang menggandakan hanya kata dasar tanpa melibatkan sebarang imbuhan. Dalam proses demikian kata dasar mengalami pengganddan penuh atau penggandaan separa. Kata dasar juga boleh digandakan secara berentak, iaitu berdasarkan rentak bunyi tertentu dalam kata dasar.

Makna bentuk penggandaan.

Perkataan-perkataan yang terbentuk melali proses penggandaan mempunyai beberapa makna tertentu, antaranya:

(i)                 menunjukkan perbuatan yang berulang-ulang,

(ii)               menunjukkan perbuatan yang berpanjangan,

(iii)             menunjukkan perbuatan yang bersungguh-sungguh,

(iv)             menujukkan perbuatan yang saling berbalasan atau dilakukan oleh dua pihak terhadap satu lain,

Sesuatu bentuk yang digandakan itu mempunyai salah satu fungsi-fungsi di atas, dan boleh juga mengandungi gabungan fungsi-fungsi tersebut. Contohnya:-

(i)                 perbuatan yang berulang-ulang:

tergelak-gelak

melambai-lambai

tersenyum-senyum

(ii)               perbuatan yang berpanjangan:

berangan-angan

mengata-ngata

tergila-gila

(iii)             perbuatan yang bersungguh-sungguh:

bercerai-berai

bertungkus-lumus

memporak-peranda

(iv)              perbuatan yang saling berbalas:

bersalam-salaman

berpeluk-pelukan

berkasih-kasihan

RUJUKAN:

MODUL KRB 3033. PENGANTAR BAHASA MELAYU. PUSAT PENDIDIKAN LUAR.

  (UPSI)

NIK SAFIAH KARIM, FARID M.ONN, HASHIM, HJ. MUSA DAN ABDUL HAMID

  MAHMOOD. TATABAHASA DEWAN, EDISI BAHARU (1996). DEWAN BAHASA

  DAN PUSTAKA.